Türkiye’de sanayi üretiminde güçlü bir toparlanma var. Pandemiye karşın imalat endüstrisi eski düzeylerine yükselme uğraşında. Bu kıssanın bilinmeyen kahramanlarından birisi de makineciler. KOBİ yüklü makine bölümü bir periyot ‘Tıkır Tıkır’ kampanyasıyla görünür olsa da ‘medyatik’ olmaktan uzak.

Geçen yıl Türkiye ihracatından yüzde 11’e yakın hisse alan makine bölümü bu yıl birinci 11 ayda 15.3 milyar dolar ihracat yaptı. Dünya makine ihracatı yüzde 12 daralırken Türk makineciler kaybı yüzde 5’te tutmayı başardı. Yani bu yıl 17 milyar dolarlık bir ihracat bekleniyor.

İhracatta 2. sırada

Zoom üzerinden sohbet ettiğim Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Lideri Kutlu Karavelioğlu ‘kitabın ortasından’ konuşuyor:

“Türkiye’de çok kıymetli bir makine kesimi var. Bunu anlatmak zorundayım. Türkiye’nin ihracatına bakarsak birincisi taşıt araçları, ikincisi ise makineler… Geçen sene sayı, hür bölgeler dahil 19 milyar doları buldu.”

Lakin madalyonun bir de öteki yüzü var. Karavelioğlu, “Türkiye, makine dış ticaretinde son 10 senede 152 milyar dolar açık veriyor. Makineler fosil yakıtın akabinde Türkiye’nin 2. büyük ithal kalemi” diyor.

Bu nedenle Uzakdoğu mallarındaki örtülü devlet takviyelerine ve çok ucuz fiyatlara dikkat çekerek uyarıyor: “Doğu makinelerinin işgaline uğradık.”

3 makineden 1’i Çinli

Makine kesiminin bugünü ve yarınını konuşmak için bir ortaya geldiğimiz Karavelioğlu dünya için şöyle bir portre çiziyor:

“Çin dünya makinelerinin yüzde 33’ünü yapar hale geldi. Yani 3 makineden birisi Çin’de üretiliyor. Çin orta ve düşük teknolojili makinelerin neredeyse hepsini yapıyor. İleri teknolojili olanları da geliştirmeye başladı.”

Türk makine üreticilerinin profilini ise şöyle özetliyor: 

“Makine bölümü yapısı gereği büyük ölçüde KOBİ olmak ve bu türlü kalmak zorunda. KOBİ’lerin Ar-Ge tarafı ise büyür. Siparişle yapılan özel gayeli makineleri KOBİ’ler, seri üretim makineleri büyük sermaye yapıyor. Türkiye’de 30 – 35 bin imalatçı var. 600’e yakın da yabancı yatırım var.

Makine bölümünde büyük işletme kurmak için geciktik. Çin’deki devasa şirketlerle ne kadar rekabetçi olabiliriz? Biz butik işlerde ve derin teknolojili KOBİ’lerle başarılı olabiliriz üzere gözüküyor. Lakin beyaz eşya şirketlerimize de bir bakın, muazzam başarılılar. Demek ki bu da olabiliyor. Yani bu bir süreç…”

ODTÜ’de makine mühendisliği okuyan Karavelioğlu pompa – vana üretimiyle uğraşıyor. Türkiye’nin tüm makine ihracatçılarını temsil eden tek birlik olan Makine İhracatçıları Birliği’nin 2018’den beri başında. Karavelioğlu Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Lider Vekili.

MAKİNEMİZ ORTADA 

Pekala Türk makineleri kalite – fiyat ekseninde nerede? Karavelioğlu’nun karşılığı şöyle:

“Doğuda fiyat düşük, kalite düşük. Batı’da fiyat yüksek, kalite yüksek. Türkiye bunların ortasında bir tahlil sunuyor. Ortada bir fiyatla yükseğe yakın bir kalite. Kalitemiz iyi zira ana pazarımız Batı… Makinelerimizin yüzde 15’ini Almanya, yüzde 9’unu ABD alıyor. Yüzde 65’i Batı’ya gidiyor makinelerin.”

Makine teçhizat yatırımlarının sene sonunda yüzde 9 artışla kapanacağını söyleyen Karavelioğlu şu bilgileri veriyor:

“Bu dünyada yüzde 10 – 20 ortası bir bantta daralırken bizde 9 artmış olması baz tesirinin göstergesi. Bilhassa hami materyal ve kimyasallarla ilgili harika yatırım yapıldı. 300 – 350 firma maske yatırımı yaptı. İthalatı artan makineler dokumacılık makineleri, kadro tezgahları… Depolar kurulduğu için çok forklift alındı. Bu sene başından kasım sonuna yüzde 10 ithalat artışı oldu. Dünyada yüzde 12 – 14 ortası düştü. Biz yatırıma devam ettik.”

Neden birinci tercih yabancı oluyor?

Yerli makineyi teşvik etmek için ne yapılabilir? diye sorduğum Kutlu Karavelioğlu, şunları söylüyor:

“Yerli makineyi mecbur kılamayız lakin özendirebiliriz. Endüstrici kendisine en uygun olanı, en kolay formda almak ister… Diyelim birebir tıpkı 2 makine var. Birisi Türk malı, başkası yabancı. Sistem şu anda ithali daha kolay kılıyor. Neden? O yabancı firma size uzun vadeli finansman veriyor. Bizde KOBİ olarak bir müşteriyi 7 – 8 sene finanse edebilecek şirket yok. Birebir kalitede, birebir özellikte 2 makineden yerli yatırımcı ithal olanı düşünür zira finansmanı daha kolay. Yerli makineyi nasıl özendiririz? Mesela yerli makine için kredi kullanınca faiz indirimi olabilir. Ya da teşvik evrakında yatırım indirimi olur. Yerli makine yatırımını yüzde 70 destekleyip ithal makineyi yüzde 60 desteklemek üzere bir şey yapılabilir.”

‘2 sene güç geçebilir’

Karavelioğlu pandemi nedeniyle önümüzdeki 2 yılın dal açısından sıkıntı geçeceğini düşünüyor ve ekliyor: “2021 bu yıldan daha iyi olur. Adapte olduk ve belirsizlik azaldı. İstihdamı da koruduk.”

Türkiye’nin makinede yerliliği ve katma pahası yüksek bir ihracat yaptığını vurgulayan Karavelioğlu, “Böyle olduğu için pandemiden fazla etkilenmedik, bu türlü olduğu için sene sonu ihracatımız yalnızca yüzde 5 düşmüş olacak” diyor. Türk makineleri, 200 ülkede kullanılıyor. Bölümde 2001’de yüzde 27 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı 2019’da yüzde 75.8’e kadar çıktı. 

50 yıllık maziyle 150 yılla rekabet!

Dünyada bir Sanayi 4.0 telaşıdır gidiyor. Karavelioğlu şunları anlatıyor:

“Endüstri 4.0 otomasyonun ileri safhası. Doğu aldı başını gitti. Makineleriyle teker tekere rekabet edilemiyor. Çok destekliler ve fiyatları düşük. Batı çabayı makine makine yapmak yerine tesise çevirmek istedi. Yani birbiriyle haberleşen makinelerle. Aslında olay şu: Üretimde insansızlaşmayı artıran bir evre. Lakin bunun toplumsal yansımaları tehlikeli boyutlara varacak. İşler çok azaldı. Bu nasıl telafi edilecek?

Türkiye’nin Sanayi 4.0’a ahengi için yazılım, robotik ve sensörler değerli. Sabırla devam edeceğiz. Türkiye’de makine bölümünün 50 yıllık geçmişi var. Almanya’nın 150 yıllık firmalarıyla rekabete çalışıyoruz. Lakin süratli gidiyoruz…”