Milletlerarası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Yöneticisi Numan Özcan, Türkiye ve dünyada cinsiyet temelli fiyat açığının temel nedeninin hem hanelerde hem de çalışma hayatında yaşanan ‘toplumsal cinsiyet eşitsizliği’ olduğunu söyledi. Özcan, “Bu eşitsizlik hane içinde başlayıp işe erişim ve işe alım süreçlerindeki cinsiyete dayalı ayrımcı tavırlar, mesleksel ve dallara nazaran cinsiyetçi ayrım, karar verici durumlara ulaşmada eşitsizliklerin varlığı üzere pek çok etkenin rol oynadığı bir süreci tabir ediyor. Münasebetiyle bu faktörler cinsiyete dayalı fiyat açığına yol açan en temel faktörler olarak karşımıza çıkıyor. Bu durum yalnızca Türkiye’ye has bir durum değil. Bunun için de dünya ortalaması olarak hesaplanan yüzde 20 üzere bir sayı kelam konusu” dedi.

Orantısız etkiledi

Gerek ILO raporları gerekse yayınlanan öbür raporların ve araştırmaların pandeminin bayanları erkeklere nazaran daha fazla ve daha orantısız formda etkilediğinin altını çizen Özcan kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Bu durumun toplumsal cinsiyet eşitliğine ve bu bağlamda da eşit pahada işe eşit fiyat unsuruna olumlu yansımasının olmadığını söylemek mümkün. Çünkü, pandeminin en olumsuz etkilediği hizmet, perakende satış, konuk ağırlama ve turizm üzere kesimler bayanların en ağır oldukları bölümler. Ayrıyeten, salgınla mesken ve aile içi bakım yükleri daha da artan bayanlar konutlarına daha fazla vakit ve emek harcayabilmek için garantisiz çalışma biçimlerine geçmek ve işlerinden ayrılmak zorunda kalabilmektedir. ILO’nun Mayıs 2020’de yaptığı bir araştırmaya nazaran, bilhassa konutta çocukların olduğu durumlarda pandemi, bayanların iş yerinde bulunduğu süreyi partnerinden daha çok azaltmıştır. Kasım 2020’de yaptığımız bir araştırmaya nazaran, bayan istihdamı konusunda son elde edilen kazanımlar pandemi periyodunda aksine döndü. Çünkü araştırmaya nazaran bilhassa genç bayanlar genç erkeklere nazaran çok daha fazla iş kaybına uğradı. Genç erkeklerin işsiz kaldığında bir yıl içinde tekrar iş bulma ihtimali yüzde 70 iken bayanlarda bu oran yüzde 30’dur.  Bayan istihdam oranı 2020 Mayıs ayında bir anda yüzde 25.5’e düştü. Ayrıyeten, pandemiden en çok eğitim düzeyi düşük ve kayıt dışı çalışan genç bayanlar etkilendi.

Birçok bayan

Ocak 2021’de ILO’nun yayınladığı lakin 2019’da hazırlanan ve salgın öncesi durumu yansıtan ‘Evde Çalışma: Görünmezlikten Beşere Yakışır İşe’ başlıklı rapora nazaran ise konutta çalışanların birçok bayan. ILO iddialarına nazaran, 2019’da dünya genelinde 147 milyon bayan ve 113 milyon erkek konutta çalışmış. Bayanların konutta çalışma eğilimi erkeklerinkinden çok yüksek. Ve tekrar tıpkı araştırmaya nazaran eğitim, yaş ve meslek denetim altında tutulduğunda, çabucak hemen tüm ülkelerde, hatta yüksek vasıflı meslekler dahil olmak üzere, mesken eksenli çalışmaya ait bir fiyat açığı mevcut.”

Topyekûn uğraş

Numan Özcan, cinsiyet temelli fiyat açığının azaltılabilmesi için yapılması gerekenlere ait de şunları dedi:

“ILO’nun savunduğu personel, patron temsilcileri ve hükümetlerle toplumsal diyalog anlayışının faal bir formda işletilmesi ve bu yolla siyasetlerin geliştirilmesi büyük kıymet taşıyor. Kayıt dışı istihdamla uğraş, bayanların karar verici konumlara erişimleri de dahil çalışma hayatında cinsiyet temelli ayrımcılıkla çaba, minimum fiyat uygulamasının yaygınlaştırılması, toplu mukavelelerin kapsamının genişletilmesi, mesken ve bakım sorumluluklarının istikrarlı dağılımını da kapsayan iş hayat istikrarı siyaset ve uygulamaları formunda sıralanabilir.”

Çarpıcı sonuçlar

ILO Türkiye Ofisi ve Türkiye İstatislik Kurumu iş birliğiyle yapılan araştırmaya nazaran, Türkiye’de tıpkı işi yapan bayan ve erkekler ortasındaki fiyat farkı yüzde 15.6 olarak belirlendi. Bu, birebir işi yapan erkekler 100 TL kazanırken, bayanların 84.40 TL kazandığı manasına geliyor. “Cinsiyete Dayalı Fiyat Farkının Ölçümü Türkiye Uygulaması Raporu”na nazaran, fiyat farkı yaş ilerledikçe artış gösterdi. Fiyat farkı, çalışma ömrünün başlarında düşük seyrederken (yüzde 3.8), 40’lı yaşlarda bayanların aleyhine dikkat cazibeli seviyede artmakta (yüzde 25.9), izleyen yaşlarda bu yüksek seviyesini korumakta.