Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu’na isyan eden Araplara yardım için görevlendirilen Thomas Edward Lawrence’ın, İngiliz İstihbarat Karargahı’na gönderdiği 27 unsurluk bilinmeyen bilgiler kitap oldu.

1916-1918 yılları ortasında Arabistan’da görevlendirilen Lawrence, Arap İsyanı dışında Sina ve Filistin cephelerinde de Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflamasında aktif rol oynamıştı. Yakın tarihimizde ve tanınan kültürümüzde sıkça karşımıza çıkan Lawrence, İngiltere ismine gittiği bölgedeki Arap aşiretlerini silahlandırarak isyanı güçlendirip İngiltere Seçkin Hizmet Rütbesi ve Banyo Nişanı mükafatlarını almıştı. Mustafa Kemal Atatürk’e bir el ateş ettiği öne sürülen Lawrence, Arap Yarımadası’nda bulunduğu 2 yıl boyunca bağlı olduğu İngiliz istihbaratına 27 unsurluk rapor sunmuştu. Lawrence’nin savaşta ölmesiyle bilgi birikiminin yok olmasını istemeyen İngiliz Yüksek Komiserliği, daha sonraki yıllarda bölgede bulunacak casuslar için kılavuz olacak notları toplamıştı.

Bu notlardan ve araştırmalardan yola çıkan emekli Deniz Albay Saner Sarı, 103 yıl evvel yazılan 27 hususun, Ortadoğu’daki askeri liderliğin temel prensipleri kabul edildiğini belirterek, “Türkiye’de bulunmayan John Hulsman’ın yazdığı kitabı inceleyerek yola koyuldum. Açık kaynaklar ve dokümanlara eriştikten sonra Lawrence’nin Ortadoğu’da misyon yaparken Mısır-Kahire’deki istihbarat örgütüne gönderdiği 27 maddeyi ayrıntılarıyla ele aldım. Lawrence’nin Arap ordusuna casus olarak gönderilenlere tecrübelerini paylaşmış” dedi.

El kitabının Ağustos 1917’de yazılmaya başlandığını vurgulayan Sarı kelamlarını şöyle sürdürdü; “Lawrence, Hicaz’da yazdığı 27 unsurluk talimnamede, mahallî kültürle çalışmaya ve uzlaşmaya değer verilmesi gerektiğini anlatarak, ‘Bedeviler hakkında her şeyi öğrenin. Ailelerini, soylarını, dostlarını, düşmanlarını’ demiş. Kral Faysal’ın tavsiyesiyle mahallî kıyafetler giymiş. Husus 18’de, ‘Arap kıyafetleri giyebilirsiniz. Böylelikle onların itimatlarını kazanacaksınız’ derken, Arap bayanları için, ‘Kadınlar hakkında özgür konuşmalardan kaçının. Bu din kadar güç bir husustur. İngilizce’deki zararsız bir söz onlara çok pervasız gelebilir’ sözlerini kullanmış. Kimi uyuşmazlıkları çözdüğünü vurgularken ’12 silahlı atak, 4 deve hırsızlığı, bir evlilik antlaşması, 14 kan davası, 2 kem göz ve bir cadılık davasında karar vermek zorunda kaldım’ demiş. Yüzyıl evvel Arap çöllerinde Osmanlı’yı yıkmak için casuslar vardı, bugün de var. Din adamı, gazeteci, asker görünümlü yeni Lawrenceler bölgeyi ateşe atmaya çalışıyor.”

8 ve 15. hususlar

Lawrence’ın savaş alanından İngiliz istihbaratına gönderdiği el yazması notların CIA üzere istihbarat örgütlerince uygulandığını vurgulayan Sarı, “ABD Dış Münasebetler Kurulu Irak’ta Saddam’ın devrilmesinden sonra nasıl yönetileceği konusunda Lawrence’in 27 hususunu temel almış. Unsur 8’de ‘İdeal pozisyonunuz varlığınızın fark edilmediği vakittir. Çok fazla yakın, görünür ya da istekli olmayın. Rastgele bir kabile piri ile heyetin birlik kumandanı olsa bile çok uzun ve sık gözükmekten kaçının’ ve Unsur 15’te ‘Ellerinizle çok şey yapmaya çalışmayın. Arapların mümkün olduğu kadar yapmaları sizin harika bir halde yapmanızdan daha iyidir’ demesi ilginç” dedi.