İnsan bedeninde yaşayan tüm mikroorganizmalar yani bakteriler, virüsler, mantarlar mikrobiyota olarak isimlendirilmektedir. Mikrobiyotamız parmak izimiz üzere benzersizdir, bireye özeldir. Genetik özelliklerimizin yanı sıra doğum biçimi,  beslenme hali, erken hayatta çevresel faktörler ve antibiyotik kullanımı mikrobiyota gelişimimizde kritik kıymete sahiptir. 

Uzun yıllar mikroorganizmaların ziyanlı ve hastalıklara neden olduğu kanısı kabul görmüş olsa da insan bedeninde 100 trilyona yakın dost bakteri yaşamaktadır. Bu dost bakteriler sağlıklı kalmamızda büyük bir değer taşımaktadır. 

‘Dost bakteriler ve ziyanlı bakteriler istikrar halinde olmalı’

Bağırsaklarımız dost bakterilerin sayıca ve çeşitlilik açısından en fazla bulunduğu ortamdır. Bedende dost bakteriler ve ziyanlı bakteriler istikrar halinde ise, hülasa bağırsak sağlıklı ise öteki beden sistemlerimiz de sağlıklıdır. 

‘Tüm bedeni etkileyen sorunlar ortaya çıkabilir’

Çağdaş ömür usulü, çok hijyen, Batı stili beslenme alışkanlıkları, artan sezaryen doğum, anne sütü yerine formula ile beslenme, antibiyotikler bağırsak mikrobiyotamızı olumsuz istikamette etkileyerek dost/zararlı bakteri oranını değiştirebilir. Bu faktörler dost bakterilerin sayısı ve çeşitliliği azaltırken ziyanlı bakterilerin sayısını da artırabilir. Sonuç olarak sindirim sistemi, bağışıklık sistemi, hormonlardan niyet ve hislerinize kadar tüm bedeninizi etkileyen sorunlar ortaya çıkabilir. Daha önemli sıhhat problemlerinin oluşmasını önlemek için bağırsak mikrobiyotamızın istikrarını tekrar sağlamanız gerekebilir. Bilhassa birinci 3 yaşta mikrobiyota dengesizliği ileri hayatta astım, alerji, obezite ve diyabet riskini artırıyor. 

‘Dengede tutmak için probiyotik ve prebiyotikler önemli’

Dost bakteriler yani probiyotikler Dünya Sıhhat Örgütü’nün tarifine nazaran kâfi ölçüde alındığında insan sıhhatine faydalı tesirleri olan, canlı mikroorganizmalardır. Bu yararlı mikroorganizmaları besleyen, çoğalmalarını sağlayan sindirilemeyen bileşiklere ise prebiyotik denilmektedir. 

Probiyotiklerin, bağırsak duvarının bütünlüğünün korunmasında, sızdıran bağırsak sendromunun önlenmesinde, besinlerin sindiriminde ve emiliminde, ziyanlı bakteri sayılarının azaltılmasında, kimi vitaminlerin üretiminde, bağışıklık sistemimizin gelişimi ve desteklenmesinde, his ve davranışlarımızın düzenlenmesinde olumlu tesirleri olduğu gösterilmiştir.

Doğum formu bebeğin sağlıklı gelişimini nasıl etkiliyor?

İnsan bedeninde çok bilinen iki cins bakteri bulunuyor: Lactobasiller ve bifidobakteriler. Bebekler büyük oranda bu faydalı mikroorganizmaları, olağan doğum sırasında anneden almaktadır. Sezaryenle doğan bebekler doğum kanalından geçmediği için maalesef bu yararlı/dost bakterileri alamazlar ve bu bebeklerde astım, alerji, obezite üzere kronik hastalıklara yakalanma riski artar.

‘Anne sütü mucizevi bir probiyotik ve prebiyotik kaynağıdır’

Bebeğin sağlıklı mikrobiyota gelişimi için en az olağan doğum kadar değerli olan öbür bir etmen ise bebeğin anne sütü almasıdır. Yaşama sağlıklı başlaması için, tüm bebeklerin doğumdan çabucak sonra emzirmeye başlatılması, birinci 6 ay yalnızca anne sütü verilmesi ve 6. aydan sonra uygun besinlerle bir arada emzirmenin 2 yaş ve ötesine kadar devam ettirilmesi önerilmektedir. Birçok dost bakteri içeren anne sütü mucizevi bir probiyotiktir. Tıpkı vakitte bakterileri besleyen prebiyotikleri de içermektedir. İlerleyen periyotta ise bebeği kanser ve kronik hastalıklardan korur. 

Tıbbı gereklilik durumunda sezaryen kaçınılmazsa ve bebek anne sütü alamıyorsa, bebekler dost bakterilerin yüzde 90-95 ini oluşturan bifidobakterileri alamazlar. Bu bebeklere tabibe danışarak probiyotik desteği verilebilir. Doktor teklifine nazaran klinik çalışmalar ile tesiri kanıtlanmış aşikâr çeşitler eczaneden alınabilir. 

Probiyotik muhtaçlığımızı nasıl karşılayabiliriz?

Mikrobiyotamızın çeşitliliği beslenme biçimimiz ve besinlerimizin çeşitliliği ile alakalıdır. Yapılan bir çalışmada günlük diyetlerinde laktobasilleri içeren yoğurt yiyen Bulgaristan ve Kafkasya’da yaşayan insanların uzun ömürlü oldukları saptamıştır. Yoğurt, kefir, ekşi mayalı ekmek ve turşu üzere besinler bedeninize yarar sağlayan birçok dost bakteri içermektedir, ancak bu besinlerdeki probiyotik ölçüsünü günlük kullanımda ölçmek pek mümkün değildir. Her gün lif bakımından varlıklı, istikrarlı beslenmek dost bakteri sayısını uygun düzeylerde tutmaya yardımcı olur. Araştırmalar, tıbbi bir durumun tedavisinde yahut önlenmesinde yalnızca bu besinlerin tüketimi kâfi olmadığını göstermektedir. 

Piyasada birçok probiyotik eser bulunmaktadır ve alışılmış ki tüm probiyotikler birebir değildir. Bu eserlerin içerdiği mikroorganizma cinsi, mikroorganizma sayısı, üretim teknolojisi birbirinden farklıdır. Biz doktorlar, probiyotik seçerken eserlerin klinik yararının gösterilmiş olmasına, tıbbi duruma uygun bakterilerin, uygun dozda verilmesine dikkat ederiz. Ayrıyeten kullanım kolaylığı da anneler açısından değerli. Çocuğun yaşına nazaran damla, yoğurt, meyve suyuna karıştırabileceğiniz saşe yahut çiğneme tableti tercih edilebilir. Üretim teknolojilerinden biri olan çift kaplama prosedürü ile elde edilen eserler bakterileri mide asidinden koruyarak, bağırsağa daha fazla dost bakterinin canlı ulaşmasını sağlamaktadır. 

Çocuklara probiyotikler hangi durumlarda önerilir?

Araştırmalarda, yararlı bakterileri içeren probiyotiklerin enfeksiyona bağlı ishallerin tedavisinde, antibiyotik kullanımına bağlı ishalin önlenmesinde, infantil kolikte tesirli olduğu gösteriliyor. Bu yüzden antibiyotik kullanımı esnasında probiyotik eklemek ishali ve tıpkı vakitte kronik hastalıkların oluşumunu da önleyecektir. Çocuklarda probiyotik kullanımı ekseriyetle inançlıdır fakat bağışıklık sisteminde bozukluk olan ve çoklu organ yetmezliği olan kritik hastalarda dikkat edilmelidir. 

‘D vitamini de bebek ve çocukların gelişiminde kıymetli bir rol üstleniyor’

D vitamini kanda bir hormon olarak dolaşır. Bedenimizde kalsiyum ve fosfat seviyesini denetim ederek kemiklerin sağlıklı gelişimini sağlar. Ayrıyeten sinir-kas ve bağışıklık sistemi işlevlerini takviyeler, üst teneffüs yolu enfeksiyonlarını azaltır. 

‘Camdan gelen güneş ışınlarının D vitamini üretimine katkısı yok’

D vitamini büyük oranda güneş ışınları tesiriyle deride sentezlenir, ayrıyeten bitkisel ve hayvansal besinlerden de alınabilir. D vitamininin sentezlenmesi için güneş ışınlarına direkt temas gerekmektedir. Camdan gelen güneş ışınlarının D vitamini üretimine katkısı yoktur. Ülkemizde, güneşten kâfi ölçüde D vitamini sentezlenmesi için her gün saat 10.00-15.00 ortası kolların ve bacakların açık olacak formda, 15-20 dakika güneşle temas gerekmektedir. 

D vitamini kaynakları nelerdir?

Somon, ton, uskumru, sardalya üzere yağlı balıklar, karaciğer, yumurta sarısı D vitaminden varlıklı besinlerdir.

2005 yılından itibaren bütün yeni doğanlara beslenme biçimine bakılmaksızın ömrün birinci gününden itibaren 400 IU/gün D vitamini dayanağına başlanmakta ve 1 yaşına kadar devam ettirilmektedir. Sonraki devirlerde bu muhtaçlığa yönelik mesela yalnızca probiyotik ya da yalnızca D vitamini takviyelerinin yanı sıra probiyotik ve D vitaminini bir ortada sunan eserler var piyasada, anneler için pratik bir tahlil olabilir. 

Bilinçsizce D vitamini desteği alınmamalı, çok D vitamini tüketiminin olumsuz yan tesirlere neden olabileceği unutulmamalıdır. Çok tüketimiyle; kalsiyum artışına neden olarak şiddetli halsizlik, kabızlık, bulantı, kusma, idrarda kalsiyum atılımının artması, böbrek taşı, böbrek yetmezliği, kalpte ritim bozuklukları gelişebilir.