Hafriyat Lideri İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Gülsün Umurtak, Büyük Höyük’ün tarihinin, MÖ 3100 yıllarına dayandığını söyledi. Yerleşmede daha evvel yaptıkları hafriyatlarda batı kısmında bir kapıya rastladıklarını söyleyen Prof. Dr. Umurtak, “İki yıldır güneyde yaptığımız çalışmalarda, başkasından daha gösterişli, 15 metre uzunluğunda koridoru, girişi olan bir kapıyı ortaya çıkardık. Daha sonraki basamakta kapının önüne bir müdafaa duvarı yapılmış ve girişi daraltılmış. Girişin iki yanında kazamatlar (zincir formunda dizilmiş yapılar) devam ediyor. Kapının iki yanındaki kapı kulesi, çok sistemli yerleştirilmiş. O periyodun yerleşmenin yöneticileri ve mimarı diyebileceğimiz yapı ustaları herhalde evvelden plânı hazırlayarak kendilerine mahsus bir ölçüm sistemiyle bu yerleşmeyi yere çok muvaffakiyetle oturtmuş. 2- 2,5 metreye varan dış duvarlar var ki bunlar da herhalde dışarıdan yerleşmeye gelecek tehdidin büyüklüğünü gösterebilir. Birebir vakitte yerleşme büyük zenginlikler içeriyordu ki bunu müdafaa gereksinmesi duydular” diye konuştu.

‘DOĞUDA DA BİR KAPI OLMALI’

Güney kapısının fonksiyonunun batı kapısının fonksiyonundan çok farklı olduğunu anlatan Prof. Dr. Umurtak, “Belki burası birincil kıymete sahip bir kapı. Oburu daha ikincil diyebiliriz. Kuzeyden güneye gelişte kentin çabucak hemen yarı daire halinde surlarını çıkarmış bulunuyoruz. Burada iki kapı bulunduğuna nazaran kentin doğu kesitinde de bir kapı olması büyük mümkünlük. Kuzeyde ise bir kapı olduğunu düşünmüyoruz. Zira orada bir dere yatağı var. Oradan vakit zaman taşkınlar olmuş, ziyan vermiş ve bir istinat duvarı kurulmuş. O yüzden orada bir kapı olması mümkün değil. Aslında o dere yatağı ve sarp yamaçla korunmuştur yerleşme, fakat doğuda kesinlikle bir öbür kapı beklenmelidir” dedi.

Kentin iç kısımlarında kamusal yapıları aramayı düşündüklerini aktaran Prof. Dr. Umurtak, şöyle konuştu:

“Bunun için daha fazla paraya, daha fazla takviyeye gereksinimimiz var. Son 4-5 yılda bir müdafaa projesi yaptık ve savunma sistemini, dıştan hiç müdahale olmadan 5 bin yıl evvel kullanılan topraktan yapılan harcın çabucak hemen birebirini yaparak, düşen taşları yerinde koruyarak, yerine koyarak bir muhafaza geliştirdik. Bu çalışmalara önümüzdeki yıllarda da devam etmeyi planlıyoruz. Anadolu’da birinci Tunç Çağı dediğimiz periyodun başlangıcı. Anadolu dışında da tüm Ön Asya’da birtakım sıçramaların olduğu, birinci krallıkların kurulduğu, kent ihtilali dediğimiz Sümerlerin Mezopotamya’da gerçekleştirdiği büyük atılımın gerçekleştiği bir periyot. Görüyoruz ki Anadolu’nun bu köşesi, bu güneybatısı, Burdur yöresi de çağın bu genel atılımından hiç de geri kalmamış. Bu türlü büyük, güçlü bir kentleşme sürecinin burada yaşandığına artık kesin gözü ile bakabiliriz”

DÜNYANIN SAYILI ARKEOLOJİK MERKEZLERİNDEN BİRİ

Hafriyat Onursal Lideri Prof. Dr. Refik Duru ise Hacılar Büyük Höyük’ün testere dişi biçimindeki sur sisteminin, Anadolu’da fazla görülmediğini söyledi. Prof. Dr. Duru, şöyle dedi:

“Birtakım odaların yan yana getirilmesi suretiyle oluşmuş sur sisteminin enteresan yanlarından biri de dışta birtakım zigzag çizerek ilerlemesi ve istikamet değiştirmesi. Kentin etrafını yuvarlak formda kapatmak için gerekli olan dayanıklısı, bu testere dişli dış duvar sistemiyle temin etmişler. Çok ustalıkla bir şey. MÖ 3000’lerin mimarları herhalde bu yerleşme kurulurken bu sistemi evvelce plânlayarak buraya uygulamış ve bu enteresan sistem fazla bozulmadan günümüze kadar gelmiş. Anadolu’da pek görülen bir sistem değil. Ancak buna misal daha zayıf ve ölçüleri prestijiyle daha küçük olmak üzere Anadolu’nun türlü yerlerinde buna benzeyen savunma sistemleri bulunmuştu. Fakat Hacılar Büyük Höyük sanıyorum bu yerleşmelerin en hoşlarından ve en iyi sonuç verenlerinden biri. Bunun korunarak görsel açıdan hoşluğunun tanıtılması, turistik bir paha olması buranın değerini daha da artırıyor. Umuyoruz hafriyat bittikten sonra buranın korunması ve bakımı dikkatle yapılacak ve böylelikle Efes, Bergama, Milet üzere görsel açıdan dünyanın sayılı arkeolojik merkezlerinden birisi haline gelecek”