Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan datalara nazaran, sanayi üretimi, temmuzda yıllık yüzde 4,4 ve aylık yüzde 8,4 artış kaydetti. Endeks kıymeti ise 118,7 ile şubat ayından bu yana gördüğü en yüksek düzeye çıktı. Böylelikle sanayi üretimi endeksinde, Türkiye’de birinci yeni tip koronavirüs (Kovid-19) olayının görüldüğü mart ayı öncesindeki düzeylere geri dönüldü.

Hususa ait değerlendirmelerde bulunan AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, sanayi üretim verisinin piyasa öngörülerinin altında kaldığına dikkati çekerek, yıldan yıla çalışma günü farklılıkları nedeniyle takvim tesirinden arındırılmış ve arındırılmamış ham data ortasında muhakkak aylarda değerli farklar oluşabildiğini söz etti.

Takvim tesirinden arındırılmış sanayi üretim endeksinin 3 aylık hareketli ortalamasının yıllık değişiminin trend açısından daha net manzara verebildiğini belirten Bürümcekçi, mayıstan bu yana tabandan dönüşün başladığı bu göstergenin, toparlanmanın şimdi ölçülü güç kazandığına işaret ettiğini söyledi.

Bürümcekçi, sanayi üretim ivmesinin gücünü ay bazında değerlendirmektense çeyrekten çeyreğe değişimlere bakmayı daha yanlışsız bulduklarını aktararak, “Çeyrekler bazında bakıldığında, bu yıl birinci çeyrekte yüzde 0,06 artış, ikinci çeyrekte yüzde 20 ile besbelli güç kaybından sonra üçüncü çeyreğe olumlu giriş yapıldı.” dedi.

Gelecek periyot görünümü ele alındığında, birinci sinyallerin ulusal gelir büyümesinin 2020’nin üçüncü çeyreğinde besbelli toparlanacağına işaret ettiğini vurgulayan Bürümcekçi, şunları kaydetti:

“Güncel sinyaller, karantinaların kaldırılması sonrası haziranda yakalanan ivmenin üçüncü çeyrekten itibaren büyüme bilgilerine olumlu yansıyabileceğini düşündürmektedir. Dış talebin güçlendiğine dair işaretler alınmakta fakat başta turizm olmak üzere hizmet kesimlerinin misal ölçüde toparlanma göstermediği izlenmektedir. Ayrıyeten, marttan itibaren bariz hızlanan ve geçmiş yıllara nazaran çok güçlü seyreden bankacılık kredi hacminin, Merkez Bankası’nın TL kıymet kaybını sınırlama hedefiyle fonlama maliyetlerini likidite kanalıyla yükseltmeye yönelmesi ile bu görünümü uzun mühlet koruyamayacağı ve trend büyüme suratının kademeli olarak daha olağan düzeylere ineceği anlaşılmaktadır.”

“Sanayi üretimi temmuz devrindeki toparlanmayı yansıtıyor”

Tera Yatırım Ekonomisti Enver Erkan da sanayi üretim verisinin piyasa beklentilerine paralel ve artış oranları bakımından olumlu olduğunu söyledi. Temmuzda devam ettirilen denetimli olağanlaşma kademesinde artan firma faaliyetleri ve buna bağlı olarak üretim eğilimlerinin, tabandan toparlanmanın kuvvetli bir formda sürdürüldüğünü gösterdiğini aktaran Erkan, “Buna karşılık, ağustos devri prestijiyle bu eğilimin ivme kaybetmesini bekleriz. Öncü indikatörlerin de gösterdiği fotoğraf, ağustos sonrasından tabandan toparlanmanın yavaşlayabileceğini ortaya koyuyor. Kovid-19 meçhullüğü çerçevesinde artan olay sayılarının kısıtlama tedbirlerini geri getirmesi yahut sektörel talep eğilimlerini etkilemesi üretimi yavaşlatabilir.” değerlendirmelerini yaptı.

Erkan, kur gelişmeleri çerçevesinde sanayi üretiminde kıymetli bir yer tutan orta malı ithalatının da kırılgan bir düzlemde durduğunu aktararak, şunları kaydetti: “Kur artışlarının üretim maliyetlerini üst çekmesi bir diğer hassasiyet faktörü olabilir. Bilhassa ithal girdi kullanımı ağır olan ihracatçı kesimlerde yavaşlama görebiliriz. Ayrıntılara baktığımızda, madencilik ve taş ocakçılığı aylık bazda yüzde 5,4 artarken, yıllık bazda yüzde 4,9 daralma göstermiştir. İmalat endüstrisinde aylık bazda yüzde 8,6 artış görülürken, yıllık bazda ise yüzde 5,1’lik büyüme gerçekleşmiştir. Elektrik, gaz, buhar kümesinde ise aylık bazda yüzde 6,4 artış görülmüş, yıllık bazda ise artış yüzde 1,4 düzeyinde gerçekleşmiştir. Aylık bazda güçlü tüketim malı yüzde 13,2, sermaye malı yüzde 11,7, güç yüzde 8,4, orta malı yüzde 7,2 ve dayanıksız tüketim malı yüzde 7,1 artmıştır. İlgili kalemlerdeki yıllık değişimlere bakıldığında ise sağlam tüketim malı yüzde 19,2, orta malı yüzde 6, dayanıksız tüketim malı yüzde 3,1 ve sermaye malı yüzde 1,5 artarken, güç yüzde 1,3 geriledi.”

Temmuz ayı bilgilerinin hala tabandan iyi bir toparlanmaya işaret ettiğini vurgulayan Erkan, “3. çeyrek sonlarında ve 4. çeyrekte büyümenin biraz daha yavaşlamasını bekleriz. Kur ve faiz gelişmelerinden ötürü finansal şartlardaki sıkılaşma iktisattaki talep bileşeni üzerinde de yavaşlatıcı tesire sahip olacaktır. Birebir vakitte ithalatta kur ve vergi bariyerleri tesirinden gelecek olan yavaşlamanın bilhassa orta malı ithalatı tarafındaki yansımasının üretim ve ihracat eğilimlerini de etkilemesini bekleriz. Bu kapsamda net ihracatın büyümeye katkısı da sınırlanabilir.” diye konuştu.

“Normalleşme adımlarının temmuzda da olumlu tesiri görülüyor”

VakıfBank Ekonomik Araştırmalar tarafından yayımlanan raporda ise olağanlaşma sonrası hazirandan itibaren sanayi üretiminde yükselişin başladığı anımsatılarak, öncül göstergelerdeki toparlanmanın devam etmesinin temmuzda da sanayi üretimindeki artışı desteklediği kaydedildi.

Sanayi üretiminde temmuz ayı ivmelenmedeki üst istikametli seyrin daha çok iç tüketim kaynaklı olduğuna işaret edilen raporda, şu görüşlere yer verildi: “Pandeminin azalması sonrası haziranda atılan olağanlaşma adımlarının temmuzda da olumlu tesirinin yaşandığı görülüyor. Bilhassa kamu bankaları öncülüğünde kredi genişlemesinin yarattığı olumlu tesirin temmuz ayında sanayi üretimindeki artışta belirleyici olduğunu düşünüyoruz. Temmuzda sanayi üretiminde yakalanan olumlu ivme ağustosta da devam edebilir lakin son periyotlarda kur ve faizlerde yaşanan üst taraflı hareketin tesiriyle Merkez Bankası’nın zarurî karşılık oranlarını artırması, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun etkin rasyosuyla ilgili aldığı kararlar ve bankaların kredi verme eğiliminin azalması üzere adımlar sonucunda finansal şartlarda yaşanan sıkılaşma ise eylül ayından itibaren sanayi üretimindeki ivmede yavaşlama yaratabilir. Bu bağlamda, sıkılaşma sonrası eylülde sanayi üretimindeki bu yavaşlamanın yılın son çeyreğinde devam edip etmeyeceği kıymetli olacak.”