Fikirleri, trendleri, fikirleri ve şahsî değişim noktalarını hala en çok etkileyen mecra olan televizyonda izlediğimiz dizilerdeki bayan prototipleri değişmediği sürece, toplumsal rollere bakış açımız da değişmeyecektir.

1950’lerden beri cinsiyet eşitliğinin büyük bir sorun olduğu lisana getirilse de 2021 yılına geldiğimiz bugünlerde aslında büyük bir adımın atılmadığını görüyoruz. Televizyonda izlediğimiz yerli yahut yabancı pek çok dizide bayanların ve erkeklerin rolü artık kemikleşmiştir.

2011 yılında, Jennifer Siebel Newsom tarafından hazırlanan ve “Miss representation” başlıklı, medyada bayanların klişeleşmiş rollerini ele alan bir belgesel, medyanın hâlihazırda yerleşik olan klişeleri pekiştirerek toplumsal cinsiyet rolleri algımızı şekillendiren manzaralar ve içerikler geliştirdiğini ortaya koyuyor. Amerika’da ve Türkiye’de yakın vakitte yayınlanan, uzun mühlet izlenen Two and a Half Men ve The Big Bang Theory dizilerinde dahi bayan daima kurtarılması gereken, güç durumda erkeğe sığınan, cinsel nesne olarak ön planda tutulan bayan prototipleri üzerinden ilerlemiştir.

Klâsik erkekliğin daha güçlü bir formda onaylanması, flört ve cinsel şiddeti daha destekleyici tavırlara dönüşmesine ve cinsel saldırganlığın daha fazla ortaya çıkmasına neden oluyor!

Her ne kadar medya, tüketicinin istediğini sunuyoruz yanılgısı ile içeriklerini oluştursa da buna biz “Anlamlılık yanılgısı” ismini veriyoruz. Medya, içerik üretiminde basmakalıplara meydan okuma gücüne ve sorumluluğuna sahiptir ve birlikte şimdiki ve gelecek kuşaklar için bir örnek oluşturmamız gerekir.

Medyanın artık içeriklerini cinsiyet eşitliğine uygun denetim ederek yayınlaması lazım, bu alanda uzman öğretim görevlilerinden dayanak alınması gerekmektedir. Bayan uzmanların yer aldığı daha çok içerik, program yayınlaması lazım, bu sayede bayana atfedilen rollerdeki çeşitlilik ön plana çıkaracaktır.

Ayrıyeten, erkeklerin bayanları nesneleştirmesi, cinsel şiddetin daha fazla kabul görmesine neden olmaktadır. Kısaca; cinsiyetçilik ve klişe dolu çocuk gösterileri, cinsiyetçi haller geliştirmek için bir risk faktörüdür.

Cinsiyetlendirilmiş prototip karakterler geleceğin yetişkinlerini de negatif etkiliyor!

Çocuk programlarında cinsiyetle ilgili yakın tarihli bir Common Sense Media raporu, “Bebekleri ve küçük çocukları hedefleyen televizyon ve görüntülerin bile cinsiyet klişeleriyle dolu olduğunu” belirtti. Erkek karakterler güçlü, duygusal olarak kısıtlanmış, risk alan önderler olarak tasvir edilirken, bayanlar beğenilen, faziletli, ağırbaşlı ve öncelikle fizikî görünümleriyle ilgilenir (Ağlayarak gösterilmeleri çok daha muhtemeldir) diye belirtiyor.

Okul öncesi devrinde en çok izlenen çizgi sinemalardan bir tanesi olan Paw Patrol’e bakın, onca kahraman köpek ortasında yalnızca bir tanesi kızdır. Bunu izleyen her erkek çocuk, kendisini kızlardan daha başarılı ve güçlü hissedecektir.

Disney dünyasında da durum farklı değil, herkes daima keyifli lakin pastaları yapan, son andaki doğum günlerini kurtaran, paklığı, tertibi yapan her vakit Daisy ve Minnie’dir. Cinsiyet eşit, şiddetsiz bir gelecek yaratmak istiyorsak, erkek çocuklarına, erken yaştan bilhassa ekranda ve ekran dışında cinsiyet eşitliği ve saygılı bazlı bağları modelleme zorunluluğumuz olduğunu unutmamalıyız.

Son yıllarda nispeten değiştirilmeye çalışılsa da Moana, Gözü pek, Mulan dışında çok fazla başarılara imza atan bayan karakter göremiyoruz. Çocuk kitapları bu manada çok daha önde, pek çok yayında artık kız çocuklarının liderlik yaptığı, muvaffakiyetleri ile anıldığı, cüretle ilerlediği içerikler görmeye başladık. Odea Bank’ın bu manada attığı çok değerli adımlar var, çocuk kıssalarını bayanın gücü üzerinden tekrar kurgulayarak anlattılar. “Eşit masallar” projesi güçlü bir algı değişimi adımıdır.

Eril alanda dişil gayret için rol model eksikliği giderilmeli!

Kız çocukları ile yaptığımız araştırmalar bize, iş hayatına girişlerinden, meslek seçimlerine hatta başarılı oldukları derslere kadar erkek çocuklarından kendilerini farklı gördüklerini ortaya koymaktadır. Kız çocukları meslek seçimlerinde bile utangaçlar, erkek hükümran bir dünyaya gireceklerini düşündüklerinden ve önlerinde iyi rol modeller gereğince olmadığından seçimlerini kısıtlamaktadır.

Yalnızca ülkemizde değil, Amerika’da da yapılan pek çok araştırma gösteriyor ki, kız çocukları izledikleri çizgi sinemalarda, dizilerde, programlarda kendilerine gereğince güçlü bayan rol modeller bulamadıkları ile STEM eğitimlerinde de muvaffakiyet gösterecek yüreği kendilerinde bulamıyor. Microsoft’un bu alanda yaptığı nefis bir sinema var, kız çocuklarına bilim alanında başarılı buldukları isimleri soruyorlar, hepsi yalnızca erkek bilim insanlarından bahsediyor. Sonra bayanların bilim dünyasındaki muvaffakiyetleri sayıldığında “Ne derslerden ne de öteki mecralarda bu bayanların isminin gereğince anılmadığını, bu nedenle bilmediklerini ancak bunu duyduktan sonra hissettikleri gücü” anlatıyorlar.

Bugün meslek liselerinden, mühendislik kısımlarına kadar baktığımızda televizyon parodilerine espri konusu olan “Kız öğrenci eksikliğinin” herkes farkındadır. Bu komik bir öge olarak işlense de aslında hem dünya hem de ülkemiz için içler acısı bir durumun göstergesidir.

Firmalar kadar, medyanın da bu alanda yeni bir bakış açısına geçmesi ve değişen cinsiyet bakışın desteklemesi gerekmektedir.