Türkiye’de başta lösemi hastaları olmak üzere kök hücre bağışı bekleyen 5000’den fazla kişi bulunuyor. Bağış düzeyi de istenilen seviyede değil. Hastalar ve yakınları bir yandan uygun dönor bulmakla uğraşırken öteki yandan da Kovid-19 pandemisi nedeniyle donör olmaktan vazgeçenlerle baş etmek zorunda kalıyor. Uzmanlar, Kovid-19 endişesiyle donörlükten vazgeçenlerin oranında yüzde 25’lik bir artış yaşandığını belirtiyor. Vazgeçenler nedeniyle de birçok çocuk ve ailenin umutları yerle bir oluyor. Uygun iki donör bulunmasına rağmen, son etapta kök hücre bağışçılarının vazgeçmesiyle umutları yıkılan isimlerden biri de 8 yaşındaki lösemi hastası Zeynep Rukiye Sağlam. Samsun’daki bir özel hastanede tedavisi devam eden Zeynep’in dolmuş sürücülüğü yapan babası Cemal Sağlam, yaşadıklarını anlattı:

‘Vazgeçtiler, 3 ay kaybettik’

“Kızıma 1.5 yıl evvel lösemi teşhisi kondu. Kendi kök hücrelerimiz eşleşmeyince TÜRKÖK’te tarama yapıldı ve uyumlu 10 donör bulundu. Öteki hastaların mağdur olmaması için 2 donör bağışçı seçildi. Her şey tamam deyip 15 Şubat için nakil tarihi almamıza rağmen, 2 donör de son anda vazgeçti. Son evrede vazgeçmeleri hem bizim hem kızımın umutlarını yerle bir ettiği üzere yeni donör ve nakil için 3 ay daha kaybetmiş olduk. Zeynep’in hastalığı tekrarladığından 1.5 yıldır gördüğü kemoterapi ve antibiyotik tedavileri sırasında saçları ve tırnakları döküldü. Evvel kelam verip son saniyede nakilden vazgeçmenin bizlerde yarattığı ızdırabı bilseler bu türlü davranmazlardı. Kovid-19 korkusu nedeniyle bunu yapanlar olduğunu duyuyoruz fakat bizim durumumuz daha farklı. Kızımla uyumlu çıkan ve eşleşen donörler, 3 tüp kan veren, testlerini, tetkiklerini yaptıran şahıslar. Geriye son evre nakil kalmıştı. Biz kimseden para, pul istemiyoruz. Bari umutlandırıp yarı yolda bırakmayın.”

‘KORKMAYIN’

Bafralı Sude Ayşe Yılmaz (11) ve ailesi de uygun donörün hayaliyle yaşıyor. İki yıl evvel lenfoma teşhisi konan Sude Ayşe, gerekli tedavilerle iyileşme sürecine girdi. Lakin tam iyileşti derken küçük kız bu kere de lösemi olduğunu öğrendi. Dört aydan fazla müddettir kendisine umut olacak donörü arayan Sude Ayşe’ye bu süreçte Kovid-19 bulaştı. Hastalığı atlatmak için geçen aylarda kemoterapi tedavisi görmeye başlayan Sude Ayşe’nin ailesi kök hücre nakli için yurt içi ve yurt dışında araştırmalara başlayıp gerekli merkezlere başvurdu. Üst üste gelen kara haberlerle sarsılan baba Ümit Yılmaz yaşadıklarını Milliyet’e anlattı:

“Biz 2019’dan beri yaşamıyoruz. Nefes alıp vermek yaşamak değil. Özel bir şirkette kat görevlisiyim.  Bafra’da ikamet ediyorduk lakin kızımın rahatsızlığı nedeniyle Samsun’a taşındık. Evladımın tedavisi devam ediyor. Ayşem’in hastalığına derman olacak kök hücreyi 3 aydır arıyoruz fakat bir türlü uygun donör çıkmıyor. Kızım yürüyemez vaziyette. Bağışçı sayımız 700 bin değil, 7 milyon olsa tahminen de kızımın nakil sürecini tamamlamış olacaktı. Son aylarda Kovid-19 korkusu nedeniyle nakilden vazgeçen donörler olduğunu duyuyoruz. Halkımıza seslenmek istiyorum; Kök hücre konusunda çekince duymasınlar. Bağışçı olmaya karar verip sonradan vazgeçtiklerinde bir ailenin, bir çocuğun umutları yerle bir oluyor. Kovid-19 hastalığı kapmaktan korkup hastaneye gitmek istemiyor olabilirler fakat tüm tetkik ve süreçler inançlı formda gerçekleştiriliyor.”

Üç tüp kan vermek kâfi

Akut lenfoblastik lösemi (ALL) teşhisiyle tedavi gören 2.5 yaşındaki Muhammed Mirzahan Demir de 6 aydan fazla müddettir uygun iliğin bulunmasını bekleyiyor. Anne Asra Demir, “Herkesten hassaslık bekliyoruz. 6 aydır hastanede kemoterapi sürecinden geçiyoruz. Yaşadığımızı bir biz bir Allah bilir. Beşerler donör olmaktan çekinmesinler. Çocukların hayatından daha pahalı ne olabilir ki” dedi. Mirzahan’ın babası Oğuzhan Demir ise “Kovid-19 nedeniyle çekinen, bağışçı olmaktan kaçınan beşerler olduğunu duyuyoruz. Kök hücre bir gün herkesin çocuğu için gerekebilir. İnsanların bu hassasiyeti gösterip en yakın Kızılay merkezine giderek 3 tüp kan vermeleri yeterli” diye konuştu.

Vazgeçenlerin oranı yüzde 25

Avrupa ve Amerika Kemik İliği Nakli Dernekleri Üyesi Prof. Dr. Zafer Gülbaş, Türkiye’de vatandaşların kök hücre nakline ait farkındalığını ölçmek için yapılan araştırma sonuçlarını paylaştı: “Vatandaşların yüzde 41’i kök hücre bağışı ile ilgili hiçbir bilgiye sahip olamadığını belirtirken, yüzde 34’ü kalıcı yan tesiri, yüzde 32’si de canlarının yanacağı telaşından ötürü kök hücre bağışçısı olmadığını tabir ediyor. ‘Kovid-19’a yakalanırım’ diye bağıştan vazgeçme yüzde 25 artmış durumda. Halbuki kök hücre toplama merkezlerine Kovid-19 sorunu olanlar giremiyor.”

Tedavi aksıyor

Sude Ayşe Yılmaz’ın hekimi Prof. Dr. Davut Albayrak, pandemi nedeniyle donörlerin bağıştan kaçındıklarını gözlemlediklerini belirterek, “Son vazgeçenlerin sayısında artış olduğunu görmekteyiz. Hastaların umudu kırıldığı üzere, tedavide de vakit kaybediliyor. Dört gözle Ayşe kızımıza uygun donör çıkmasını bekliyoruz. Ayşen’in durumu Kovid-19’ yakalandığından daha özel” dedi.