Eğitimci ve Muharrir Zerbeliz Esra Avgöre,  “Türkiye ile dünya ülkeleri ortasındaki kitap okuma oranları ortasında lehimize olmayan önemli bir fark var. O denli ki UNESCO’nun 2017 bilgilerine nazaran Türkiye, kitap okuma oranında dünyada 86. sırada. Bizimle ayı kategoride geri kalmış Afrika ülkeleri de mevcut. 

TÜİK datalarına nazaran ise Türkiye’de kitap, genel gereksinim listemizin 235. sırasında yer alıyor. Dünyada kitap için kişi başına harcanan para ortalama 1,3 dolarken, Türkiye’de 0,25 dolar. Japonya’da 1 kişi yılda 25 kitap okurken, Türkiye’de bu oran çok trajik: 6 kişi yılda 1 kitap okuyor. En fazla kitap okuyan ülkelerin başında, yüzde 21’le Fransa ve İngiltere var. Akabinde yüzde 14’le Japonya geliyor. ABD’de bu oran yüzde 12, İspanya’da ise, %9 Türkiye’de ise oran binde bir…

Sayılar, okuma alışkanlığı konusunda bir şeyleri yanlış yaptığımızı söylüyor. Biz niye insanımıza okuma alışkanlığı kazandıramıyoruz? Bu hususta neler yapabiliriz?” diye konuştu.

EBEVEYNLER BUNLARA KULAK VERMELİ 

Eğitimci ve Müellif Zerbeliz Esra Avgören, “Çocukların eline okuması için kitap, vadeli yayın vb. malzemeleri vermeden evvel, onların daha evvelden kazandıkları şu alışkanlıklarına kulak vermeliyiz: Karakter yapıları, lisan gelişimleri, muhtaçlıkları, okuma gayeleri, okumaya yükledikleri mana. Özetle çocuğumuzu ve okunacak malzemesi tanımalıyız. Okumayı öğrenmek, okumayı alışkanlığa dönüştürmeye oranla çok daha kısa bir süreçtir. Okuma alışkanlığı eğitimi, uzun ve ağır ilerleyen bir süreçtir. Tüm alışkanlıklar üzere vakitle sindirilir fakat hakikat bir takvimle ilerleyince kalıcı hâle gelir” yorumunda bulundu.

OKUMA HEDEFİNİ BELİRLEMEK BÜYÜK EHEMMİYET TAŞIYOR

Eğitimci ve Muharrir Zerbeliz Esra Avgören, “Okumanın Gayesi Ne? sorulması gereken en kıymetli sorulardan biridir. Ne için okuduğunu belirlemeyen çocuk, rüzgârda savrulan yapraklar üzere bilinçsizce savrulur. Ders kitapları üzere malzemelere öğrenme gayesiyle yaklaşılır. Kitaplar ya da müddetli yayınlar, anlamak ya da öğrenmek emeliyle okunur. 

Okuma nedenlerimizi ve bunu okuma alışkanlığına döndürebilmeyi şöyle kategorize edebiliriz:

 1-Öğrenmek İçin Okumak

En büyük yanılgı, öğrenmeyi ezberleme zannetmektir. Öğrenme, davranışları değiştirmektir. Dünya üzerinde sayısız data vardır. Bunların içerisinden seçim yapmak için neyi bilmeyi istediğimizi bilmek zorundayız. Daima “öğrenmeyi öğrenmek” kavramından kelam edilir. İşte öğrenmeyi öğrenmek, neyi bilmek istediğini bilmektir. Kitabı okuyarak bilgi öğrenmeden evvel, kitap okumayı öğrenmeliyiz!

Okuma alışkanlığına bir de bu çerçeveden bakılmalı. Herkes kitap okuma alışkanlığının hoşluğundan kelam eder ancak kimse bu alışkanlığın nasıl kazanıldığını öğretmez! Zira uygulama ve davranışa dönüştürmeyi başaramamışızdır. Yani aslında biz toplum olarak kitap okumayı öğrenmedik. Yalnızca sloganları ezberledik: “Kitap okumalı.”

 2-Anlamak İçin Okumak

Anlamak, söz manasıyla, “Bir kelamın, bir sözcüğün, bir simgenin, bir olay, olgu ya da davranışın ne demek olduğunu, neyi gösterdiğini kavramak” ya da “yeni bilgileri eskileriyle birleştirerek bir sonuca ulaşmak, bir tıp çıkarsama yapmak” olarak açıklanabilir.

Gaye; kelime-kelime öğrenmeye yönelik olmadığı için unutma kaygısı ve ağır bir güçle metin üzerine takılmak, bu alanda okumayı olumsuz tesirler. Gaye anlamak, hissetmek olmalıdır.

Her birey, tıpkı metinden farklı çıkarımlar yapabilir. Bu, metnin anlaşılmamış olduğu manasına gelmez. Tam aksisi çocuk mevzuyu içselleştirmiş, kıyaslarıyla farklı çıkarımlara ulaşmıştır.

 3-Eğlenmek İçin Okumak

Eğlenmek için okumada aklımıza birinci evvel mizah kitapları ve mecmuaları gelebilir. Ancak daha geniş bir bakış açısıyla bakmalıyız. Bazen akademik metinlere de cümbüş gözüyle bakabiliriz. Lirik bir şiir okurken, okurun hissettiği duygu yoğunluğu onu eğlendirebilir, veli ya da öğretmenlerin yararsız gördükleri kitapları okumak isteyen çocuklarda da gaye eğlenmek üzerine olabilir.

Eğlenmek hayatın rutininde olan bir gereksinim olduğuna nazaran kitap ve müddetli yayın gereçlerinde de bu hissin tatmin edilmesi gerekir. Kitabı kutsallaştırıp eğlenceli olmaktan çıkartmak büyük kusur olur.

4-Merak Ettiğimiz İçin Okumak

Neleri merak ediyoruz, nelere ilgimiz var? Bilhassa çocuklarda bu ışıltıyı kaçırmamak gereklidir. Çocuğunuzla birlikte yolda yürürken bir örümcek gördünüz, örümceklerle ilgili merak ettiği bir soru sordu. Fırsat bu fırsat, çabucak anı değerlendirin.

Çabucak internete girip arama motorlarından örümceklerle ilgili istediğiniz bilgilere ulaşın. Okuma biliyorsa denetimi ona verip size sesli okumasını isteyin, bilmiyorsa onun için okuyun. İlgisi pekişip devam ediyorsa onun yaş kümesine uygun örümceklerle ilgili bir kitap alın.

5-Dinlenmek İçin Okumak

Bazen günün, haftanın bazen de yılların yorgunluğunu atmak için okuruz. Çocuklar için de tıpkı gayeyle kitap seçimlerinde karışık kurgulu, zihin aktivitesini artıracak, çok karakterli, sebep-sonuç alakaları ortasında ağır bağlar kurulmasını gerektiren, kurgusal oyunları olan eserler yerine daha yalın anlatım lisanı olan, huzur veren betimlemelere sahip kitaplar seçilebilir. 

6-Popülarite İçin Okumak

“Popülarite için okuma”yı iki farklı açıdan ele alabiliriz: Tanınan olan kitapları takip etmek ve tanınan olabilmek için o üslup kitapları okumak. Toplum tarafından kabul görüp dillendirilen ögeler tercih sebebi olacak ise, bunu kitap olarak tercih etmek en temiz yol olacaktır.

7-Sosyalleşmek İçin Okumak

Okuma malzemelerini öncelikle hayatımızın içine almalıyız. Kitap okuma ve kıymetlendirme kulüpleri oluşturabiliriz. Aile içerisinde küçük kümeler halinde bunu yapıyor olsanız dahi genele taşımak randımanı artırır.

Öğretmenlerden beklentileriniz olabilir elbette lakin öncelikle siz başlamalısınız.

8-Tanımak İçin Okumak

Bilmediğimiz bir yere gittiğimizde bölgeyi tanımak için rehber, harita üzere malzemeleri okuruz. Gitmeden evvel seyahat yazılarını okuruz. Topluma mal olmuş şahsiyetleri daha yakından tanımak için biyografilerini okuruz. Yeni aldığımız bir aygıtı tanıyabilmek için kullanım kılavuzunu okuruz.

Bütün bunlar da okumanın içerisinde yer alır. Bu okumaları yaparken çocuklarımızı olaya dâhil edip, okuma aksiyonunu bir arada gerçekleştirirsek, okuyarak yapabileceklerinin sonlu olduğunu düşünmezler.

9-Uyum İçin Okumak

Öğretmenler sınıfta, “Kitap okuma saatine başlıyoruz!” dediğinde kitabını çıkarıp, okumaya başlayan çocukların yaptığı tam manasıyla ahenk sağlamak için okumaktır.

Bunun kısıtlı olarak sınıf ortamında değil de aile, arkadaş kümeleri üzere ortamlarına genellediğinde okuma alışkanlığı üzerinde olumlu tesirleri olacaktır.

Bu nedenle okuma alışkanlığının var olduğu toplumlarda yeni yetişen kuşakların okuma alışkanlığının da kolay gelişiyor olması şaşırtan değildir. Anne-baba ve kardeşleriyle birlikte kitap okuyan çocuklar, ailenin ahengi içerisinde daha çok lezzet alacaklardır.