His Erdoğan

Koronavirüs pandemisi öncesinde dünyada besin tüketiminde yeni trendler yükselmeye başlarken, pandemiyle birlikte geçişler çok hızlandı. Sağlıklı beslenmeye temel oluşturan tarım eserlerine talep artarken, ülkelerin tarım siyasetleri da gelecek yıllarda bu istikamette gelişeceğe benziyor. Daha fazla taze zerzevat meyve ve bakliyat gereksinimi geçen bir yılda kendini göstermiş oldu.

Pekala tüm dünyada besin fiyatları yükselirken, ülkeler besin stoklamaya giderken tüketici ‘daha fazla ödemeyi’ bile göze aldığı ‘organik ürüne’ nitekim ulaşabiliyor mu? Türkiye’nin organik tarımda ulaştığı pazarı ve siyasetini yazı dizimizle derledik. Yanı sıra organik besin üreticilerinin durumu, sorun ve tahlil teklifleri ile tüketicinin ‘yanıltılmadan’ organik esere erişiminin kolaylıklarını da ele aldık. İlgili kurum kuruluşlar ve uzmanlarından Türkiye’nin organik seyahatini birlikte takip edelim…

Fırsatçılık görüldü

Yükselen besin fiyatlarıyla birlikte, bunu fırsat bilenler bir de ‘organik’ üretimin gerisine sığınarak, bir taraftan nitekim organik üretim yapanların oluşturmak istediği itimat hissine büyük ziyan verirken, öbür taraftan ise hak etmeyen eserlere tüketicinin daha fazla para ödemesine neden oluyor. Sokakta satılan her süt, köyden gelen her yumurta, bahçeden gelen her elma organik mi?

Uzmanlar, dünyanın güçlü üretici ülkelerinden Türkiye’nin organik tarım konusunda belirlediği asılları, izlenebilirlik açısından en iyi düzeyde pahalandırıyor. Yani tüm kurallarına nazaran organik üretim yapan, sertifikasını alan ve logosunu kullanan üreticileri gönül rahatlığı ile tercih edebilirsiniz. Lakin nereden geldiği aşikâr olmayan, kimi vakit samana bulanan, ‘İstanbul’un yakınındaki köyde üretildi’ denilen ‘köy yumurta’larının, yol kenarında, adresi bile belirtilmeyen şirketlerin açtığı online kanallardan satılan ‘Ayvalık zeytinyağı’nın peşinden gitmeden durup düşünmekte yarar var.

Organik eser nasıl anlaşılır?

Bir eserin organik eser olduğu öncelikle sertifikasından, etiket bilgilerinden ve organik eser logosundan anlaşılıyor. Organik eser logosunun yanında ayrıyeten etiket bilgileri içinde yer alması gereken yetkili denetim ve sertifikasyon kuruluşu logosu ve ismi, ilgili esere ait eser sertifikası ya da müteşebbis sertifikası numarası üzere bilgiler esere ait geriye dönük izlenebilirlik sağlıyor. Organik eserlerin etiket ve logoları sırf organik eserler için kullanılabiliyor. Organik olmayan bir eserin etiket ve ambalaj tasarımı organik eser etiket ve ambalaj dizaynını çağrıştıracak nitelikte ve benzerlikte olamaz.

Üreticiler, yetkilendirilmiş kuruluş denetiminde çalışmak zorunda iken, üreticinin ilgili mevzuata alışılmamış faaliyette bulunması durumunda 5262 Sayılı Organik Tarım Kanunu’na nazaran idari para cezası uygulanıyor. Yönetmelik kararlarını ihlal eden üreticinin ihlale kasıtlı olarak devam ettiğinin tespiti halinde, organik üretim yapma faaliyetinden beş yıl müddet ile men edilebiliyor.

Tüketici bildirebilir

Organik tarım faaliyetinde bulunan üreticiler yetkilendirilmiş kuruluşlarca yılda en az bir sefer denetlenirken, ayrıyeten Vilayet Müdürlükleri tarafından da kontrole tabi tutuluyor. Bununla birlikte organik eserlerden risk temelli numune alınarak akredite laboratuvarlarda tahlil ediliyor. Yetkilendirilmiş kuruluşların kontrolleri ise Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü tarafından yapılıyor.

Eserin organik olup olmadığından kuşku duyulduğunda ise esere ilişkin etiket bilgileri ve sertifika numarası ile Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesindeki en yakın Vilayet yahut İlçe Müdürlüğüne ve Alo 174 Besin Sınırına tüketiciler bildirimde bulunabilir.

1.6 milyar TL dayanak ödemesi

Organik tarım destekleme (OTD) ödemesi, bu alanda çiftçilere kıymetli bir teşvik olurken üreticilerin takviyeler, pazara erişimin daha kolay sağlanması ve maliyet azaltıcı teşvik talepleri de var. Kasım sonunda yayımlanan ‘Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ’ kapsamında organik üreticilere verilen dayanak ünite fiyatları dekar başına kategorilere nazaran 100 liraya kadar çıkarıldı. Ayrıyeten hem üretici, hem tüketici, hem de bölümün kazanmasını hedefleyen, ulusal ve memleketler arası pazarlarda tüketici ve perakendecilerle buluşmayı sağlayacak ve değerli bir ticaret hacmi oluşturacak olan Dijital Tarım Pazarı’na (DİTAP) kayıtlı olan organik tarım üreticileri ek olarak takviye alabilecek.

İndirimli kredi

2006 yılından günümüze, organik üretim yapan üreticilere toplam 1.6 milyar lira organik destekleme ödemesi yapıldığı belirtilirken, organik tarım desteklemelerinden yararlanan üreticiler tıpkı vakitte mazot-gübre, alan bazlı ziraî dayanaklar, fark ödemesi takviyeleri, hayvancılık dayanakları, öteki ziraî emelli desteklemeler ve kırsal kalkınma yatırımlarının desteklenmesi programlarından da faydalanabiliyor. Ayrıyeten organik tarım yapan üreticiler, Ziraat Bankası yahut Tarım Kredi Kooperatifleri’nden kullanacakları ziraî kredilerde, cari faiz oranında yüzde 50 indirimli işletme ve yatırım kredisi dayanağından de yararlanabiliyor.

İhracat için başladı

Organik tarım, tüm girdilerden eserin yetiştiği alana kadar insan, hayvan, etraf sıhhatini koruyan ve bunu temel alan üretim formlarıyla gerçekleştirilirken, ekolojik tarım olarak da anılabiliyor. Türkiye’de bu üretimi yapanlar, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın internet sitesinde de yer alan yetkili kuruluşlar tarafından sistemli olarak denetlenip takibi sağlanıyor. Organik tarım faaliyetinde bulunan üreticilerin denetim ve sertifikasyon hizmetlerini yapmak üzere Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan çalışma yetkisi almış olan 38 adet denetim ve sertifikasyon kuruluşu bulunuyor. Bahse ait temeller ise 5262 sayılı Organik Tarım Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılan Organik Tarımın Temelleri ve Uygulanmasına Ait Yönetmelik’te belirtiliyor.

2 milyon ton üretim

Türkiye’de organik tarımın 1980’li yılların sonuna, klasik eserlere dair ihracat talebine dayanıyor. Akabinde 1994 yılında birinci organik tarım mevzuatı yayımlanırken, 2004 yılında ise ilgili kanun çıkarılıyor. Avrupa Birliği’nin organik tarım mevzuatını referans alınarak hazırlanan asıllar, tekrar buna paralel olarak geliştiriliyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü’nden edinilen bilgilere nazaran, Türkiye’de 2002 yılında 150 olan organik eser sayısı 2019 yılında 213’e, 12 bin 428 olan çiftçi sayısı 74 bin 545’e, 89 bin 827 hektar olan toplam üretim alanı 545 bin 870 hektara, 310 bin 125 ton olan üretim ölçüsü 2 milyon 30 bin tona ulaştı. Bu sayede Türkiye, organik üretici sayısında dünyada altıncı, Avrupa Birliği’nde ise birinci sırada yer alıyor. Toplam tarım alanları içerisinde yüzde 2 olan organik tarımın hissesinin 2023 yılına kadar yüzde 3’e çıkartılması hedefleniyor.

Yarın: TADINA KOKUSUNA DEĞİL SERTİFİKASINA BAKIN